دکتر رضا غیاثوند

"بسمه تعالی"

رژیم غذایی بر اساس نوع گروه خونی

دکتر رضا غیاثوند؛ متخصص تغذیه و رژیم درمانی، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان

فرحناز حائری، کارشناس ارشد تغذیه

      یک پزشک طب سنتی به نام دکتر پیتر دی‌آدامو (Dr. Peter D’Adamo) در سال ۱۹۹۶ کتابی را منتشر کرد که در آن شرح می داد چگونه افراد می توانند با استفاده از رژیم غذایی بر اساس گروه خونی زندگی سالمتر و طولانی تری داشته باشند و به وزن ایده آل خود برسند. کتاب او با عنوان «براساس گروه خون خود تغذیه کنید» به طرزی باورنکردنی موفق بود. این کتاب در زمان خودش پرفروش‌ترین کتاب شناخته شده و مردم در سراسر دنیا با شناسایی گروه خونی خود و یافتن رژیم غذایی براساس آن در انتخاب لیست مواد غذایی، نوع ورزش و سبک زندگی خود تجدید نظر کردند. در این کتاب  توصیه شده بود که انتخاب چاشنی ها، ادویه جات، ترشی جات و حتی ورزش باید بر اساس گروه خونی شما باشد.

این نوع رژیم غذایی مانند بسیاری از برنامه های غذایی دیگر بر عدم مصرف مواد غذایی زیر تاکید دارد: 

•غذاهای فراوری شده

• مواد غذایی قندی

• کربوهیدراتهای ساده

گروه خونی چیست؟

خون از بسیاری از اجزای حیاتی از جمله پلاسما، گلبولهای قرمز و سفید و پلاکت ها تشکیل شده است.

علاوه بر این، خون حاوی آنتی بادی است. این مواد سیستم ایمنی بدن را به سمت حمله به مهاجمین خارجی مانند باکتریها سوق می دهند. آنتی بادی ها همچنین می توانند به گروه های خونی "خارجی" که دارای آنتی ژن های مختلف هستند حمله کنند.

گروه های خونی به چهار دسته ی A، B، AB و O طبقه بندی می شوند و بیشتر با حضور یا عدم وجود آنتی ژن ها و  فاکتور Rh گروه بندی می شوندکه میتواندRh مثبت و منفی باشند.

به عنوان مثال، خون  O + آنتی بادی A یا B را در سطح سلول ها ندارد، اما از نظر وجود فاکتور Rh، مثبت است.

گروه خونی A : افرادی که این گروه خونی را دارند باید از رژیم‌های غنی از گیاهان تغذیه کنند و گوشت قرمز را به ‌طور کامل کنار بگذارند. میتوانند میوه، سبزیجات، توفو، غذاهای دریایی، بوقلمون و غلات کامل را انتخاب کنند این رژیم شباهت زیادی به رژیم گیاهخواری دارد. افراد مبتلا به گروه خون نوع A دارای سیستم ایمنی حساسی هستند.

گروه خونی B : این افراد می‌توانند هم از گیاه و هم گوشت ( به‌جز مرغ، بادام زمینی و گندم) تغذیه کند، همچنین می‌تواند کمی از لبنیات استفاده کند. با ‌این‌حال باید از مصرف گندم، ذرت، عدس، گوجه فرنگی و چند غذای دیگر خودداری کنند.

گروه خونی AB : دکتر آدامو معتقد است این گروه خصوصیاتی بین گروه خونی A و B دارند و می‌توانند از غذاهای دریایی، توفو(خمیر سویا)، لبنیات، لوبیا و غلات تغذیه کنند. این گروه نباید از لوبیای قرمز، ذرت، گوشت گاو و مرغ استفاده کند. 

گروه خونیO : این گروه به رژیم‌های سرشار از پروتئین که بیشتر در گوشت، ماهی، مرغ، میوه‌ها و سبزیجات خاص موجود است نیاز دارند و باید میزان غلات، حبوبات و لبنیات را محدود کنند. برای کاهش وزن، غذاهای دریایی، کله ماهی، گوشت قرمز، کلم بروکلی، اسفناج و روغن زیتون بهترین هستند. 

از گروه سبزیجات،گوجه فرنگی، سیر، بامیه، پیاز، جعفری، کدو حلوایی، زردک، سیب زمینی شیرین، شلغم، از گروه میوه ها، آلوها، انجیر و گریپ فروت و از گروه ادویه ها وچاشنی ها،ادویه کاری، فلفل هندی، شکلات، کاکائو و عسل را میتوانند استفاده کنند.

افراد مبتلا به خون نوع O ممکن است هنگام خوردن گروه های غذایی خاص مانند لبنیات و محصولات گندم حاوی گلوتن افزایش وزن ناخواسته را تجربه کنند. این غذاها ممکن است منجر به واکنش التهابی و خود ایمنی شود.

به نظر می‌رسد که تمام این رژیم‌های غذایی صرف ‌نظر از نوع گروه خونی برای بیشتر افراد مناسب باشند. هر ۴ نوع رژیم شامل غذاهای سالم و طبیعی است و غذاهای فراوری ‌شده موجود در رژیم‌های غربی در این نوع رژیم ها به چشم نمی خورد.

ازآنجایی که در این نوع رژیم ها توصیه به  استفاده از غذاهای خاص و ارگانیک (مانند شیر سویا و چیپس هویج) و مکمل های مولتی ویتامینی شده است میتواند هزینه های زیادی را دربرداشته باشد.

رژیم غذایی بر اساس گروه خونی باعث میشود تا نوع گروه خونی خود را بشناسید و بر اساس آن گروه خاصی از مواد غذایی را انتخاب کنید. سلایق شخصی ممکن است به عنوان یک عامل محدود کننده نقش داشته باشند به طوری که یک فرد گیاهخوار با گروه خونی  Oنتواند از رژیم پیروی کند. و همچنین ممکن است فردی گوشت خوار با گروه خونی A تمایلی به پیروی از این رژیم نداشته باشد و اگر شرایط سلامتی خاصی مانند کلسترول بالا یا دیابت دارید، یک متخصص تغذیه می تواند توصیه های مبتنی بر شواهد بهتری نسبت به مواردی که توسط گروه خونی شما تعیین می شود، ارائه دهد.

همچنین برخی از محققان ورزش های خاصی را برای گروه های خونی تعیین کرده اند به عنوان مثال، یوگا یا تای چی برای گروه خونی A و تمرینات هوازی شدید مانند دویدن یا دوچرخه سواری تا یک ساعت در روز را برای نوع O پیشنهاد می کند.

آیا هیچ مدرک علمی دررابطه با رژیم گروه خونی وجود دارد؟

تحقیقات بر روی گروه‌های خونی در طی چند سال گذشته به سرعت پیشرفت کرده است. حال مدارک محکمی وجود دارد که نشان می‌دهد افراد با گروه خونی خاص ممکن است بیشتر یا کمتر در معرض بعضی از بیماری‌ها قرار بگیرند. به ‌عنوان مثال خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی در افراد دارای گروه خونی O کمتر است اما احتمال ابتلا به زخم معده در آنها بیشتر خواهد بود.

یک مطالعه بزرگ در سال 2012 نشان داد که گروه های خونی غیراز O ، از جمله گروه خونی نوع A با خطر بیشتری از بیماری عروق کرونر قلب همراه هستند. 

در مطالعه ی دیگری که در سال 2015 انجام شد نتایج حاکی از آن بود که در افراد با گروه خونی نوع A خطر ابتلا به دیابت نوع 2 بیشتر است. اگرچه در این زمینه نیاز به تحقیقات بیشتری است.

یک مطالعه در سال 2014 نشان داد که پیروی از رژیم غذایی گروه خونی A مثبت می تواند مزایایی از قبیل کاهش شاخص توده بدنی، فشارخون، تری گلیسرید سرم و کلسترل را به همراه داشته باشد.

براساس مطالعه‌ای، مصرف رژیم غذایی گروه A  که سرشار از موادغذایی و سبزیجات است با بهبود سلامتی در ارتباط است. اما این علائم نه‌تنها در افراد با گروه خونی A، بلکه در همه‌ی افرادی که رژیم غذایی گروه A را رعایت می‌کنند دیده می‌شود. یک مطالعه دیگر اظهار داشت که رژیم غذایی گروه O باعث کاهش تری گلیسیریدهای سرم، مطابق با سایر رژیمهای کم کربوهیدرات می شود. با این حال، این مطالعه ارتباطی بین رژیم غذایی توصیه شده و گروه خونی پیدا نکرد.

در سال ۲۰۱۳ محققان اطلاعات موجود در بیش از هزاران مقاله را بررسی کردند اما نتوانستند حتی یک مقاله پیدا کنند که تأثیرات سالمِ رژیم گروه خونی را به خوبی بررسی کرده باشد. تئوری موجود در این رژیم این است که گروه خونی با توانایی ما در هضم انواع خاصی از غذاها ارتباط نزدیکی دارد، به طوری که رژیم غذایی مناسب باعث بهبود هضم، کمک به حفظ وزن ایده آل بدن، افزایش سطح انرژی و جلوگیری از بیماری ها از جمله سرطان و بیماری های قلبی عروقی می شود.

در ۴ مطالعه بعضی موارد مرتبط با رژیم گروه خونی شناسایی شده بودند، اما این مطالعات نتوانستند موضوع را به‌خوبی بررسی کنند. یکی از مطالعات که ارتباط بین گروه خونی و حساسیت‌های غذایی را کشف کرده بود، عملا توصیه‌های مربوط به رژیم گروه خونی را رد کرد.

اگرچه هنوز مطالعات با نتایج قطعی در این زمینه ارائه نشده است، فقدان شواهد اثبات نمی کند که این رژیم ها ناکارآمد هستند و هیچ مدرکی مبنی بر مضر بودن این رژیم ها وجود ندارد.

لِکتین‌ها وجه مشترک بین رژیم غذایی و گروه خونی

فرضیه‌ی اصلی رژیم گروه خونی برپایه‌ی پروتئینی به نام لکتین است. لکتین‌ها‌ یک خانواده‌ی متنوع از پروتئین‌ها هستندکه می‌توانند به مولکول‌های قند متصل شوند. این مواد به‌عنوان ضدمغذی (antinutrients) در نظر گرفته می‌شوند و می‌توانند روی پوشش روده اثرات بدی داشته باشند.

براساس نظریه‌ی رژیم گروه خونی، لکتین‌های مختلفی در رژیم غذایی وجود دارد که انواع گروه خونی ABO را هدف قرار می‌دهد. این‌طور ادعا می‌شود که مصرف لکتین‌های اشتباه سبب آگلوتینه شدن سلول‌های قرمز خون می‌شود.

شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد مقدار کمی از لکتین در حبوباتِ خامِ پخته‌ نشده می‌تواند در یک گروه‌ خونی خاص فعالیت آگلوتینه شدن را ایجاد کند. به‌عنوان مثال باقلایِ خام ممکن است با گلبول‌های قرمز در افراد دارای گروه خونی A واکنش دهد. با این‌حال به‌نظر می‌رسد که لکتین‌های چسبنده با تمام گروه‌های خونی ABO واکنش می‌دهند.

به عبارت دیگر لکتین موجود در رژیم غذایی، به استثنای چند نوع حبوبات خام، منحصر به گروه خونی خاصی نیست. از ‌آنجایی‌ که بیشتر حبوبات‌ها قبل از مصرف در آب خیس می‌خورد و پخته می‌شود لکتین‌های مضر آنها از بین می‌رود.

در صورتی که به یکی از بیماری های مزمن غیر واگیر همچون دیابت، بیماری های قلبی عروقی، کبد چرب و ... مبتلا هستید قبل از پیروی از این رژیم لازم است با متخصص تغذیه مشورت کنید.

با تمام این تفاسیر "شواهدی که از رژیم گروه خونی حمایت می‌کنند چندان محکم نیستند" و نمی‌توان چشم بسته از آنها تبعیت کرد.